Adana
Yunanistan'da sakıncasız hayat olanağı kalmayınca mübadeleye müteveccih söz kapsamında Girit'ten Türkiye'ye dönen aileler, Çanakkale'den Hatay'a derece bulunan yaka şeridinde türlü iskân yerlerine getirildi.
Mübadiller, anne vatanda toy birlikte yaşama başlarken, yaşadıklarını da tahminî birlikte asırdır nesilden nesle aktararak hafızalarında sakladı.
Babası 1 yaşlarındayken ailesiyle mübadele kapsamında ilkin Mersin'e, hâlâ sonraları Adana'ya mevrut Çukurova Girit Mübadilleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Selma Kırançeşme, AA muhabirine, o zamanlarda yaşananları anlattı.
Kırançeşme, Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının arkası sıra Girit'te Yunan çeteler dolayısıyla Türklerin dirilik tehlikesi yaşadığını söyledi.
Bir Rum'un, köylerine dominant yapılacağına müteallik bilim vermesi üzerinde ailesinin iç kesimlerden yaka şeridi yakınlarına yerleştiğini özetleyen Kırançeşme, bu olanağı olmayanların tahminî birlikte sene sahilde kurulan çadırlarda eksiklik ve yoksulluk ortamında doğacak gemileri beklediğini anlatım etti.
Kırançeşme, buradaki gemilerde karı başına 500 kilo pırtı sınırı getirildiğini, hâlâ birlikte tomar ciddiyet düşüncesince arzu edilen tutarı baş döndürücü sayıda ailenin karşılayamadığını anlatarak, "Günümüzde 'Seni birlikte hafta sonraları şu ülkeye göndereceğiz. Yanına en birlikte tomar 5 pırtı alabilirsin.' deseler, duygudaşlık kuruyorum ego ne alabilirim? Çocukluğumun, gençliğimin geçtiği, birlikte güruh anılarımın bulunduğu birlikte yerden 5 nüsha ne götürebilirim? Bu, o tarihte canlı insanoğlu düşüncesince şişman birlikte travmadır. Bu travmayı birlikte halde atlattılar." dedi.
Aileler parçalandı
Kırançeşme, anlaşılan sayıya ulaşılınca sıradaki ferdin gemiye alınmayıp gayr düşüncesince bekletildiğini dile getirerek, "Tüm Ege ve Akdeniz sahillerine bu aileler zerre lime dağılıyor. Kardeşler birbirlerini 50-60 sene sonraları bulabiliyor. Anneler evlatlarından ırak kalıyor. Babaannemin tek akrabası kendisiyle gelmemiş. Kendisi Mersin'e gelmiş. 4-5 sene ilkin dayılarımın evlatlarının torunlarını bulduk. Dedemin amcasının çocuklarını Bodrum’da bulduk." niteleyerek konuştu.
Yolculuğun, gemilerin limanlara uğraması dolayısıyla tahminî 1 ay sürdüğünü tamlayan Kırançeşme, "Ölenler denize atılmış. Yeni doğanlar olmuş. Mübadilleri haiz Gülcemal angın vapurla gelenlerden, doğan evlatlarının isimlerini Cemal koyanlar olmuş." ifadelerini kullandı.
"Tüm aileler bu vatanı baş döndürücü sevdiler"
Kırançeşme, mübadil neslin Türkçe bilmediğini ve anne vatanda bunun zorluğunu yaşadığını anlattı.
O neslin, içlerine bulutlu bulunduğunu tamlayan Kırançeşme, şu halde konuştu:
"Normalde akraba birlikteliği yapmayan aileler akraba ve akraba birlikteliği hazırlamaya başlamışlar. Tabii ki mevrut bu insanoğlu hoş, insancıl insanlar. İnsanları dost insanlar. Bir başkalık gözetmiyorlar boydak o devirde kişi içlerine kapanmışlar. Bizim kuşaklarda bu az buçuk küşade ve düzelmiş. Atalarımız yaşadıkları onca acıya karşın muhabbet dolu, kullanıcılarını dost birlikte batın geride bıraktı. Acılarını bizlere anlatmadılar. O acıları içselleştirip meyus birlikte duruma girmememiz düşüncesince tek halde Girit'te ve burada mükemmel namına ne yaşadıklarını bizlere aksettirmediler. Tüm aileler çocuklarını okutmak, birlikte bölgelere bildirmek üzere bizlere envestisman yaptılar ve bu vatanı baş döndürücü sevdiler."
Kırançeşme, mübadillerin ilkin ekincilik hesabına nitelikli olduklarını, yanlarına getirdikleri zeytin, kelep telkih kalemleri ve zerzevatçılık bilgileriyle Çukurova'da zirai üretime şişman yardım sağladığını anlatım etti.
Tarım arazilerine gidemeyen mübadillerin de kentte sanatkar ve sanayiye iş gücü namına yardım sağladığını aktaran Kırançeşme, "Adana'nın kültüründe, sosyal, kazançlı hayatında mübadillerin baş döndürücü emeği var. Milli Mensucat Fabrikası'nda önemsiz ayrıntılar fark çalışmışlardır zira baş döndürücü çalışkan, üretmeyi dost insanoğlu bunlar." biçiminde konuştu.
"Mübadele olmasaydı genosit yaşanacaktı"
Kırançeşme, mübadelenin yaşattığı topu topu acılara karşın o çevrim düşüncesince gerektiğini, ilkin Girit'te Türklerin namevcut olma tehlikesi yaşadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
"Mübadele olmasaydı orada genosit yaşanacaktı. Bu, savaşın getirmiş bulunduğu birlikte şey, eğer olmazsa olmazı. Mutlaka yaşanacaktı. Mustafa Kemal Atatürk bu kullanıcılarını anne vatanlarına getirerek şişman birlikte esenlik yaptı, onun düşüncesince de mübadillerin anılarında Atatürk'ün hususi birlikte noktayı var. Hatta o devirde kıyıda beklerken Rumlar 'Atatürk sizi almaya gelmeyecek.' niteleyerek kışkırtıyorlarmış. Onlar da sabırla 1 sene süresince o yoklukta Atatürk'ün onlara sefine göndermesini bekliyor. O devirde doğan kızlarına Kemaliye ismini vermişler. Çok yoğundur Giritlilerde Kemaliye ismi. Erkek çocuklarına da Kemal ismini vermişler. Teşekkürlerini birlikte nebze hakeza gösterdiklerini düşünüyorum."
Kırançeşme, mübadelenin, şahısların servet varlıklarının araç dibine katılması derece ayrıntılı ve güzel birlikte plana erbap bulunduğunu anlatarak, "Sıkıntılar rahat boydak neticede insanoğlu canlarını kurtarmış. Bu fark baş döndürücü önemli. Yapılan planlamalar güzel ancak Cumhuriyetin önceki zamanlarında aksaklıkların olması da baş döndürücü normal. Bence bu mübadeleyi yapmış olup kullanıcılarını ülkeye, anne vatanlarına getirmeleri dehşetli birlikte olay. Onun düşüncesince kılıç bu zamanda imzası bulunan her insana baş döndürücü teşekkürname ediyoruz." ifadelerini kullandı.
