Ankara
Tarihi kitabelerde ve kazı ilmî eserlerde bilge, minval gösterici, sulh elçisi yer aldığı melhuz bahir kaplumbağaları, buzulların erimesiyle Akdeniz'e gelmiş şekilde burada oluşan kumsallarda varlıklarını günümüze denli sürdürdü.
Deniz kaplumbağalarının yaşamı, sonuç 70 yılda plastik atıklar, arazi yağı sızıntıları, ısıl santrallerin yarattığı pislik ve global hava değişikliği zımnında yıldırma dibine girdi.
Araştırmalar, Akdeniz'deki atıkların yüzdelik 95'ini plastik maddelerin oluşturduğunu, Akdeniz'de eş kilometrekarede 5 milimetreden ıvır zıvır 1,25 milyon plastik zerre bulunduğunu gösteriyor.
İklim değişikliği ve global ısınmayla bahir ve kumsallarda yaşanmış bulunan ateşlilik değişiklikleri ise bahir kaplumbağalarının yuva ika davranışlarını ve cinsiyetlerini etkiliyor.
Bu canlıların neslinin bulunmayan olmaya başlaması bahir ve kıran ekosisteminin dengesi açısından ehemmiyetli omurga aşırı soruna ayraç ediyor.
Anadolu Ajansı (AA), Muğla, Hatay, Adana, Antalya, İstanbul ve Rize'de değişik çevresel tetkikat tay tay arabası Deniz Kaplumbağası Araştırma Kurtarma Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER), Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği (SAÇEVKO) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfının (WWF) 2 salname verilerini derledi.
Projenin görselleri ise bahir kaplumbağalarının analıkızlı piyasası bulunan Türkiye'nin en günindi kıyısı İztuzu ve en şarki noktası Samandağ Sahili ortada Anadolu Ajansı (AA) ışık muhabirleri Özge Elif Kızıl ve Şebnem Coşkun'un 4 ay devam eden çekimleriyle pırtı dibine alındı.
Çekimler, denizlerin kadim canlıları bahir kaplumbağalarının yaşamlarının çevresel kirlilikle derece derece daha sakıncalı eş geziye dönüşen yaşamlarını gözler önüne serdi.
Tek kullanımlık plastikler 12 dakikada atılan biçimine geliyor
Plankton ekolojisti Doç. Dr. Ülgen Aytan, şahısların plastiğe aşırı acele alıştığını ve plastik kullanımını yönetmeyi bilmediğini, yaşamın değme dalında plastiğin arazi almasına müsaade verildiğini kaydetti. Aytan, plastiğin denizde ve özelde bahir kaplumbağaları düşüncesince yarattığı tehlikeyi şu şekilde anlattı:
"Üretilen plastiklerin yüzdelik 50'sinden ilavesi eş adet kullanımlık ve hayatımızdaki ömürleri 12 dakika. Plastikleri eş kat kullanıp onları doğaya gönderiyoruz. Bu plastiklerin denizde sonlanması sonucunda, kimisi plastikler yüzeyde, kimisi askıda, kimisi bahir dibinde kimisi sahilde üst kısımları canlıyla kaplanmış kaplanmamış ayrımlı renkte boyutta plastikler var. Bir kaplumbağa yavrusunu düşünelim plajdan denize ulaştı, denizle tanıştı bire eş ataları derece içgüdüsüsel yerine bu sürecin içerisinde arazi almaya başladı. Atalarından ayrımlı bulunan obje plastiklerle bu arada bundan sonra denizin içerisinde ve ihtimal de onlardan kaçınması icap ettiğini bilemiyor."
50 geberik kaplumbağanın yarısının hazım sisteminde plastik bulundu
Akdeniz'de yeşil bahir kaplumbağalarının analıkızlı sahalarına ev sahipliği özne ehemmiyetli sahillerden Hatay Samandağ'ı da sonuç senelerde kalan plastik kirliliği ile savaş ediyor.
Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği'ne müteallik Deniz Kaplumbağaları Koruma ve İzleme merkezi çeşidinden Hatay'ın Samandağ Kumsalı'nda hesaplı "Yeşil Deniz Kaplumbağalarını Koruma Projesi"nin Danışmanı Doç. Dr. Bektaş Sönmez, çöp, sert atılan ve plastik kirliliğinin herkes canlıları etkileyecek en ağırbaşlı problemlerden bulunduğunu söyledi.
Samandağ kumsalının plastik, eroin yahut cıncık gibi, sert atılan materyallerin bolca görüldüğü eş semt olduğuna dikkati çekici Sönmez, atılan kirliliğinin acemi zade kaplumbağaların denize ulaşmasını ağırbaşlı boyutta engellediğini belirtti.
Sönmez, şu şekilde bitmeme etti:
"Yuvadan çıkan bebek çöpe takılabiliyor, yuvanın içinden çıktığında, çöplere takılarak yengeçlere, çakal, çıkmaz köpeği, tilki derece hayvanlara daha bedava oyun olmasını sağlıyor. Denizel ortamda bahir tabanına çöken, denizin üstünde yahut satıh dalında yüzen renkli, alkan renkte yahut yağız mülevven poşetleri bahir kaplumbağaları gıda zannedip yiyebiliyor. Kıyıya geberik yerine vuran kaplumbağaların şişman eş çoğunluğunun midesinde kesinlikle plastik tespiti yapıldı. Ancak bu bizim gördüğümüz geniş plastik, amma velakin o midenin içerisinde hazım sisteminin bütününde plastikler oluyor. Bu, hayvanları hazım sisteminde afiyet problemlerini ortaya çıkarıp kıyıya geberik yerine vurmalarına illet oluyor. 50 geberik kaplumbağanın 20- 25'inde plastik yer aldığı hakikatı ile yüzleştik."
"Akdeniz'e kıyısı bulunan herkes ülkelerden mevrut çöpleri sahilde görebilirsiniz"
Çevre aktivisti ve plonjon eğitmeni Mahmut İğde, Hatay'da ilkin sonuç 3 senedir meydana getirdiği dalışlarda gözlemlediği su altındaki kirliliğin emniyetsiz boyutta bulunduğunu aktardı.
İğde, Hatay Samandağ bölgesinde kışın yağmurların artarak çoğalması ve derelerin debilerinin yükselmesiyle kirliliğin oluştuğunu, Asi nehrinin Akdeniz’e dökülmesiyle plastik atılan ve çöpün Samandağ sahiline vurduğunu anlattı.
Mahmut İğde, plonjon esnasındaki gözlemlerine müteallik şunları kaydetti:
"Yakın sürede yaptığım eş dalışta, Yunanistan'da imal edilen eş pardesünün Samandağ Sahili'ni yüzerek akıntıyla geldiğini gördüm. Bütün sahilli gezdiğinizde çöpleri eş adet hiçbir incelemeye kalksanız, az daha Akdeniz'e kıyısı bulunan devletlerin tamamından eş çöpün buraya geldiğini öz gözünüzle görebilirsiniz. Bu eş evren sorunu. Akdeniz'e kıyısı bulunan halis muhlis şehir temsilcilerinin buraya çağırma edilmesi ve öz gözleriyle hareket sisteminin, denizin dalgaların buraya taşımış yer aldığı çöplerin görülmesini getirmek ve acemi eş protokole imza çarpmak acemi eş hal zımnında gidilebilmesi gerekiyor."
Son üç yılda ilkin Keldağ bölgesinde ağırbaşlı açıdan "su altı çöplüğü" oluştuğunu tamlayan İğde, "Yıllarınızı verseniz denizdeki çöpü bence paklamak beklenir değil artık. En şişman korkum çocuklarımın gelecekte nice canlıyı eş daha göremeyecek olmasıdır. Çünkü hakkıyla o denli aşırı dokunca verdik ki denize, eş ahir evlat bunu görebilecek mi şüphedeyim."dedi.
Plastik atıkların denizden karaya vurmasını engelleyecek cümle önerisi
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Türkiye Denizler ve Yaban Hayatı Program Müdürü Ayşe Oruç da, 20 sene ilk bu denli konuşulmayan "plastik" mevzusunun bugünlerde daha aşırı tartışıldığını zira aşırı daha eş tomar ilmî olanak bulunduğunu belirtti.
Oruç, daha eş tomar data üretebildiğini, benzeri metotlarla çalışmış yer aldığı düşüncesince ilmî verinin daha şen karşılaştırabildiklerini tabir ederek, "Plastik yaşantımızda on paralık olmasaydı nice problemi konuşmuyor olurduk" dedi.
Deniz kaplumbağaları ile ilişik düzentileme alanları bulunan Adana Akyatan Kumsalı'nda arama edilemeyen eş plastik kirliliği bulunduğunu tamlayan Oruç, şunları kaydetti:
"Denizde nice etiketli plastik yığınları görüyorsunuz. Çok ayrımlı ülkelerden plastik atıkla karşılaşıyorsunuz. Bunlar ya gemilerden atılıyorlar yahut akıntılarla geliyorlar. Doğu Akdeniz kıyılarında, Adana, Mersin, Hatay bölgelerinde bu gübür getirisi daha dip gözlemleniyor. Bunun önlenmesi düşüncesince daha arsıulusal mutabakatlara denli gidebilecek şeyler var. Denizden karaya vurmasını engelleyecek eş cümle geliştirmeniz gerekiyor."
Petrol sızıntısı da kaplumbağalar düşüncesince yıldırma oluşturuyor
Suriye kaynaklı arazi yağı sızıntısı sayesinde 2021 yılının ilkgüz ayında, birlik da yuvalarından çıktıkları ayda, yeşil bahir kaplumbağaları denize ulaşmakta ağırlık çekti.
Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) Başkanı Prof. Dr. Yakup Kaska, arazi yağı sızıntılarının bahir kaplumbağalarına etkisine ilişkin, Meksika'daki Deep Water Horizon arazi yağı sızıntısıyla ilişik etkin araştırmacılarıyla İlim alışverişinde bulunduklarını dile getirdi.
Hayvanların petrole bulandıkları zaman, dokunca gıyaben temizlenmesi gerektiğini, bahir kaplumbağalarının kabuklarının kazınarak temizlenebildiğini, güzel dokudan ise petrolü çözdürmek icap ettiğini tamlayan Kaska, hakeza eş ilçe halde alana giderek, özellik kendince İlim sahibi araştırmacılarla kuma düzentileme zarfında istirdat çalışmalarına başlayabileceklerini vurguladı.
İklim değişikliği eş kaplumbağa sayısını azalttı
İklim değişikliği ve global ısınmanın bahir ve kumsallarda ateşlilik değişimlerine illet bulunduğunu tamlayan Kaska, bunun bahir kaplumbağalarının yuva ika davranışlarını ve cinsiyetlerini de etkilediğini kaydetti.
Kaska, bahir kaplumbağalarının cinsiyetinin yumurtanın zarfında bulunmuş yer aldığı ortamın sıcaklığıyla ilintili olduğunu, 26 derecede gelişen yumurtadan erkek, 32 derecelik ortamda gelişen yumurtadan ise kadın fert çıktığını anlattı.
"Son senelerde yüzdelik 70-80 yöresinde kadın ağırlıklı eş popülasyon, yüzdelik 20 yöresinde da eş popülasyonla yavrular çıkıyor." ifadelerini kullanan Kaska, global ısınmayla, sıcaklıkta yaşanacak 1,5 derecelik artışın etkilerinin nasıl sonuçlanacağını daha bilemediklerini söyledi.
Kaska, bahir kaplumbağalarının neslinin devamı düşüncesince yapacakları çalışmalarına ilişkin, "Kumsalın anlaşılan bölgelerinde tığ korumacılara iş düşecek, değme yuvadaki yumurtaların bütünü olmasa fark o kumsalda ki 5-10 adet yuvanın hakkındaki sayeban koyacağız. Bu gölgeliklerle bu yuvalardan eş bireylerin çıkmasını sağlayacağız ki o nüfus üremeye bitmeme edebilsin. İşte bunları görebilmek düşüncesince tığ İlim adamları gösterim yaparak, 2050, 2100 senesinde ne denli erkek, ne denli kadın bireyimiz olacak, bunların hesaplarını yaparak muktezi önlemler almalıyız. Önlemleri şimdiden almamız gerekiyor ki, dakika o devir vardığında geç eksik olmayalım." sanarak konuştu.
